Donacion – një fjalë me origjinë latine, e cila vjen nga donum (dhuratë) dhe folja donare (dhurim) Përkufizimi i termit sot në Fjalorin Oxford të gjuhës angleze thotë, i përkthyer: “diçka që i është dhënë një personi ose organizate për ta ndihmuar atë”.
Sipas rregulloreve zgjedhore në Maqedoni, dhurimet janë një nga mënyrat me të cilat partitë politike mund të financojnë fushatat e tyre zgjedhore, së bashku me tarifat e anëtarësimit (të cilat janë gjithashtu një formë e dhurimit) dhe kreditë e ngritura posaçërisht për fushatën.
Gjatë fushatës për zgjedhjet e parakohshme parlamentare, CIVILI monitoroi shpenzimet e partive, të cilat janë të detyruara ligjërisht të raportojnë për të gjitha donacionet e marra para dhe gjatë fushatës. Raportet, të botuara tashmë nga Zyra e Kontrollit Shtetëror, duhet të japin një pamje më të qartë se nga dhe mënyrën se si vijnë paratë që partitë paguajnë për fushatat e tyre zgjedhore.
Nëse i shohim raportet për dhurimet e gjashtë partive politike dhe koalicioneve që fituan vende, menjëherë mund të shihni disa ndryshime në donacione, në qasjen ndaj financimit përmes donacioneve, por edhe në mënyrën e paraqitjes së tyre tek auditorët shtetërorë. Le të shohim se çfarë thonë numrat, me vërejtje se shumat janë të përafërta dhe shprehen në euro, në mënyrë që lexuesit të kenë një pamje më të mirë të shumës së tyre:
Për fushatat e tyre të shkurtuara, por intensive, serioze dhe relativisht komplekse, të dy koalicionet më të mëdha morën dhurime prej gjithsej rreth 800,000 euro, me shpërndarje: LSDM (rreth 231,000 euro) dhe VMRO-DPMNE (rreth 567,000 euro). Shumica e këtyre donacioneve ishin nga individë dhe në të holla – në fakt, kjo është mënyra kryesore në të cilën partitë financojnë fushatat dhe përbëjnë rreth 88% të donacioneve të koalicionit të udhëhequr nga LSDM-ja, si dhe të gjitha fondet (100%) të koalicioni i udhëhequr nga VMRO-DPMNE.
Procesi në përgjithësi u zhvillua në këtë mënyrë: anëtarët, mbështetësit dhe zyrtarët e të dy koalicioneve dhurojnë një shumë të caktuar direkt në llogarinë e veçantë të koalicioneve të hapura posaçërisht për fushatën zgjedhore, ose të cilit partia, nga llogaria e saj kryesore, transferon dhurime të mëparshme anëtarëve të saj. Të dy koalicionet kishin fluksin më të madh mbi këtë bazë më 10 korrik, kur gjithsej 1,475 dhurime të tilla monetare individuale “u vunë” në llogaritë e tyre zgjedhore (LSDM-1007, VMRO-DPMNE-467).
Te donacionet për koalicionin VMRO-DPMNE, ka një devijim nga shuma juridike për dhurimin më të lartë që mund të jepet nga një person fizik (180,000 denarë / 3,000 euro) e përcaktuar me Kodin Zgjedhor. Janë raportuar gjithsej 14 donacione mbi këtë shumë, kryesisht nga 3,250 në 5,000 euro, si dhe një dhurim nga një person fizik në vlerë prej rreth 12,000 euro, të cilat janë paguar në llogarinë themelore, dhe më pas janë transferuar në llogarinë e caktuar për fushatën zgjedhore. Në fakt, ndryshimet në Kodin Zgjedhor të bëra në shkurt 2020, të cilat lejuan transferimin e fondeve nga llogaria themelore e partive me qëllim për fushatën zgjedhore, mundësuan shmangien e shumave individuale maksimale të dhurimeve të përcaktuara me ligj.
Të dy koalicionet shënojnë se më të lartat janë kryesisht shumat e dhuruara nga kandidatët për deputetë në këto zgjedhje, si dhe zyrtarët më të lartë të partisë (të përmendshëm janë tre dhurimet e vitit të kaluar nga 10,000 euro secila nga Presidenti i VMRO-DPMNE-së Hristijan Mickoski, bashkëshortja e tij dhe e tij babai, transferuar në llogarinë e zgjedhjeve partiake para këtyre zgjedhjeve).
Në partitë dhe koalicionet tjera, të cilat “punuan” me shumë më pak para gjatë fushatës zgjedhore, dallime të caktuara mund të shihen nga raportet e dhurimeve të paraqitura në burimet e të ardhurave, si dhe në paraqitjen e vetë raporteve, pra mënyrën e paraqitjes së shpenzimeve.
Bashkimi Demokratik për Integrim ka raportuar donacione totale për fushatën prej rreth 56,000 euro, shumica prej të cilave janë kontribute me para nga individë, në vlerë prej 800 deri në 2.850 euro. Për më tepër, BDI ka raportuar dy dhurime monetare nga persona juridikë në shumën totale prej rreth 5,000 euro, dhe sipas raportit, një burim i rëndësishëm financimi për partinë ishin tarifat e anëtarësisë, nga të cilat mblodhi rreth 17.500 euro. Është interesante që BDI për dy donacione më të vogla ka deklaruar se partia i dhuron paratë vetë .
Edhe për fushatën e Partisë Demokratike të Shqiptarëve, kanë dhuruar vetëm individë, në vlerë prej 330 deri në 2.900 euro, dhe u mblodhën gjithsej rreth 16.750 euro.
Koalicioni Aleanca për Shqiptarët – Alternativa ka raportuar vetëm se ka transferuar rreth 97,000 euro nga llogaria themelore në llogarinë speciale për zgjedhjet, si dhe një dhurim i vetëm nga një individ, me shumë prej 1.000 denarë, ndërsa Alternativa ka raportuar veçmas 14 dhurime të holla nga individë në shuma prej 7,400 EUR, transferuar në llogarinë zgjedhore.
Dhe së fundi, partia e fundit që fitoi mandatet në zgjedhjet e parakohshme parlamentare – E Majta, ka më shumë devijime nga detyrimet ligjore për transparencë dhe në raportet për dhurimet për autoritetet kompetente.
Sipas raportit të partisë E Majta, i cili përdor formularin e vet në vend të atij të përcaktuar nga KSHZ, partia e financoi fushatën kryesisht nga fondet e transferuara nga llogaria themelore, për të cilat nuk u siguruan burime. Në total, janë transferuar rreth 57.500 euro, dhe partia gjithashtu ka raportuar një dhurim monetar nga një person juridik në vlerë prej rreth 17.800 euro, si dhe një dhurim nga një person fizik në vlerë prej 10,700 denarë (rreth 175 euro).
Nëse udhëzohemi nga ajo që është parë në fushatat zgjedhore të kaluara, mund të përfundohet se sistemi që kontrollon financimin e fushatave të partive nuk është i përsosur dhe se ai ende ofron mundësi të caktuara për abuzimin, ose të paktën anashkalimin e rregullave në lidhje me harxhimet që kanë partitë për fushata.
Raportet se sa para janë shpenzuar në zgjedhje dhe për çfarë, palët janë të detyruara të paraqesin brenda afateve ligjore të zgjatura, të cilat arrijnë deri në tre muaj nga dita e zgjedhjeve. Ata do të ofrojnë shumë më tepër përgjigje në pyetjen se kush, sa dhe në çfarë mënyre pagoi për fushatat e secilës palë. Institucionet me një funksion kontrolli – Zyra e Auditimit Shtetëror dhe Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit – do të vendosin nëse ka pasur abuzime dhe për përgjegjësinë e mundshme të palëve.
